در روان درمانی با نوجوان ها چه سوالی بپرسیم؟
روان‌درمانی نوجوان: راهنمای کامل جلسه‌ی اولیه و پرسش‌های کلیدی بالینی
نوجوانی یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین مراحل رشد روانی-اجتماعی است. تغییرات هویتی، فشار همسالان، کشمکش با والدین و شکل‌گیری نخستین روابط عاطفی، نوجوانان را در معرض تنش‌ها و بحران‌های هیجانی قرار می‌دهد. در این شرایط، روان‌درمانی نوجوان می‌تواند نقش حمایتی و آموزشی بسیار مهمی داشته باشد. جلسه‌ی اولیه روان‌درمانی نوجوان، فرصت جمع‌آوری اطلاعات بالینی و ایجاد اتحاد درمانی (Therapeutic Alliance) است. همان‌طور که Sommers-Flanagan & Bequette (2013) اشاره می‌کنند، موفقیت جلسه‌ی اولیه به مدیریت پنج مرحله کلیدی بستگی دارد: معرفی، شروع، بدنه، پایان و خاتمه.
مراحل مصاحبه‌ی اولیه با نوجوان
۱. معرفی در جلسه درمان (Introduction)
در این مرحله هدف کاهش اضطراب و ایجاد فضای امن است:
- معرفی ساده و دوستانه‌ی درمانگر
- توضیح قوانین محرمانگی و محدوده‌های آن
- تأکید بر شنیده شدن و حمایت بدون قضاوت
نمونه سؤال‌ها:
- «دوست داری من بیشتر شنونده باشم یا ازم نظر هم بخوای؟»
- «می‌خوای امروز درباره چه موضوعاتی صحبت کنیم؟»
۲. شروع درمان (Opening)
در این مرحله درمانگر نوجوان را به گفت‌وگو هدایت می‌کند:
- استفاده از پرسش‌های باز و همدلانه
- جلوگیری از فشار بیش از حد برای کاهش مقاومت
نمونه سؤال‌ها:
- «این روزها چه چیزهایی ذهنت را بیشتر مشغول کرده‌اند؟»
- «دوست داری امروز روی کدام بخش از زندگی‌ات تمرکز کنیم؟»
۳. بدنه اصلی جلسه درمان (Body)
بدنه (Body) اصلی‌ترین بخش جلسه است و شامل بررسی خانواده، هیجانات و روابط اجتماعی نوجوان می‌شود.
الف) روابط خانوادگی و والدین
- «رابطه‌ات با مادرت/پدرت را چطور توصیف می‌کنی؟»
- «وقتی والدینت تو را درک نمی‌کنند، چه احساسی داری؟»
- «چه کسی در خانواده بیشترین حمایت و امنیت را به تو می‌دهد؟»
ب) هیجانات و تنهایی
- «سخت‌ترین بخش تنها بودن برایت چیست؟»
- «چه وقت‌هایی بیشتر احساس تنهایی یا اضطراب می‌کنی؟»
- «اگر تجربه‌هایی مثل دیدن چیزهای غیرعادی داری، می‌توانی توضیح بدهی؟»
ج) روابط دوستانه و عاطفی
- «چه چیزی باعث می‌شود بیشتر به سمت افراد بزرگ‌تر جذب شوی؟»
- «رابطه‌ات با دوستان هم‌سن و همسالانت چطور است؟»
- «دوست داری چه نوع رابطه‌ای داشته باشی و چه چیزی آزارت می‌دهد؟»
۴. بازخورد سبک و تفسیر ملایم (Interpretive Feedback)
طبق Sommers-Flanagan & Bequette (2013)، مداخلات رسمی در جلسه‌ی اولیه معمولا ممکن نیست. اما بازخورد سبک و تفسیر ملایم می‌تواند:
- اتحاد درمانی را تقویت کند
- واکنش نوجوان به فرایند درمان را ارزیابی نماید
نمونه بازخورد درمانگر:
- «به نظر می‌رسد خودت را خیلی سختگیرانه ارزیابی می‌کنی.»
- «وقتی درباره‌ی پدرت صحبت می‌کنی، هم عشق و هم خشم را حس می‌کنم.»
نمونه گفت‌وگوی بالینی (Shirk et al., 2011):
- Therapist: «چه حسی داری وقتی واقعاً حالت گرفته است؟»
- Client: «می‌خواهم با کسی حرف نزنم. می‌گویم برو کنار، تنهایم بگذار.»
- Therapist: «می‌خوای کمی فضا داشته باشی و کسی فشار نیاورد.»
- Client: «دقیقاً.»
- Therapist: «اینجا درباره‌ی احساست خیلی می‌پرسم. اگر احساس کردی فشار می‌آورم، ممکن است نخواهی با من حرف بزنی؟»
- Client: «فکر نمی‌کنم این اتفاق بیفتد، چون خیلی نزدیکم نیستی. حرف زدن استرسم را کم می‌کند… وقتی روز جلسه حالم خراب است، منتظر صحبت کردنمان هستم… این کمک می‌کند ادامه بدهم چون می‌دانم تو من را درک می‌کنی.»
۵. جمع بندی جلسه درمان (Closing)
- خلاصه صحبت‌های جلسه
- تأیید تلاش نوجوان
- پرسش درباره‌ی اولویت‌ها برای جلسه‌ی بعد
- ایجاد حس امید و انگیزه
نمونه سؤال:
- «از موضوعات امروز، دوست داری جلسه‌ی بعد بیشتر روی کدام بخش کار کنیم؟»
۶. پایان دادن به جلسه درمان (Termination)
- پایان جلسه با احترام و شفافیت
- توضیح مسیر آینده در صورت ادامه‌ی درمان
- ارائه توصیه‌های کوتاه‌مدت برای مدیریت هیجانات
پرسش‌های کلیدی بالینی از نوجوانان
- این روزها چه چیزهایی تو را نگران یا ناراحت می‌کند؟
- وقتی والدینت تو را درک نمی‌کنند، چه احساسی داری؟
- سخت‌ترین بخش تنها بودن چیست؟
- در روابطت با دوستان یا دیگران، چه چیزی آزارت می‌دهد یا خوشحالت می‌کند؟
- چه کسی در زندگی‌ات بیشترین احساس امنیت را به تو می‌دهد؟
- دوست داری در جلسات بعدی روی چه موضوعی کار کنیم؟
جلسه‌ی اولیه با نوجوان ترکیبی از ارزیابی بالینی و رابطه‌سازی درمانی است. استفاده از پرسش‌های باز، توجه به هیجانات و روابط خانوادگی و ارائه بازخورد سبک و تفسیر ملایم، امکان شکل‌گیری اتحاد درمانی و ارزیابی میزان تحمل نوجوان برای فرایند درمان را فراهم می‌کند. این مراحل، پایه‌ی یک روان‌درمانی نوجوان موفق را شکل می‌دهند و مسیر درمان را برای جلسات آینده هموار می‌کنند.
منبع:
Sommers-Flanagan, J., & Bequette, T. (2013). The initial psychotherapy interview with adolescent clients. Journal of Contemporary Psychotherapy, 43(1), 13–22. https://doi.org/10.1007/s10879-012-9225-5
این مطلب توسط تیم ترجمه سایکوداک تهیه شده است، برای دیدن مقاله اصلی میتوانید روی لینک زیر کلیک کنید:
دیدگاهتان را بنویسید