واپس روی یا Regression چیست
واپس‌روی (Regression) چیست؟ — نگاهی عمیق به یکی از مکانیزم‌های دفاعی روان
واپس‌روی یا رگرشن یکی از مکانیزم‌های دفاعی روانی است که طی آن فرد برای مقابله با موقعیت‌های پراسترس یا اضطراب‌آور، ناخودآگاه به مرحله‌ای پیشین از رشد روانی خود بازمی‌گردد. در چنین حالتی، فرد رفتارهایی را بروز می‌دهد که با سن یا مرحله‌ی رشدی فعلی‌اش تناسب ندارد — رفتاری که معمولاً کودکانه، ناپخته یا نابجا تلقی می‌شود.
واپس‌روی یک مکانیزم دفاعی است که در آن افراد به نظر می‌رسد به مرحله‌ای زودتر از رشد خود بازمی‌گردند. این پدیده معمولاً در دوره‌های استرس اتفاق می‌افتد؛ برای مثال، کودکی که تحت فشار قرار گرفته ممکن است دوباره به شب‌ادراری یا مکیدن انگشت شست بازگردد. واپس‌روی ممکن است ناشی از تمایل به کاهش اضطراب و احساس امنیت روانی باشد.
مکانیزم‌های دفاعی، استراتژی‌های ناخودآگاهی هستند که ایگوی افراد برای محافظت از خود در برابر افکار یا احساسات اضطراب‌آور به کار می‌گیرد. این مفهوم (Regression) از کارهای زیگموند فروید نشأت گرفته است. اگرچه بسیاری از ایده‌های فروید با گذشت زمان رد شده‌اند، اما مفهوم مکانیزم‌های دفاعی همچنان پابرجاست. روانشناسان امروزی نیز معتقدند که تعارضات درونی می‌توانند به صورت الگوها و رفتارهای خاصی مانند واپس‌روی بروز کنند.
بر اساس مطالعات وامیک ولکان (2004)، روانپزشک برجسته‌ای که سال‌ها روی روانکاوی مسائل ملی و اجتماعی تحقیق کرده، رفتارهای جمعی می‌توانند دچار نوعی «واپس‌روی» شوند. این واپس‌روی یعنی بازگشت به شکل‌های اولیه‌تر و ساده‌تر ابراز خود و تعامل با دیگران، که در آن کنترل بر احساسات و واکنش‌ها کاهش می‌یابد، تحمل اضطراب پایین می‌آید و توانایی تصمیم‌گیری منطقی تضعیف می‌شود. این واکنش معمولاً پاسخی است به استرس و اضطرابی که گروه را تهدید می‌کند و باعث می‌شود افراد در جمع به رفتارهای ابتدایی‌تر و خام‌تر روی بیاورند. به عبارت دیگر، گروه‌ها بیشتر از افراد به سمت رفتارهای غریزی و اولیه حرکت می‌کنند. با این حال، ولکان تاکید دارد که هر جامعه یا گروهی ویژگی‌ها و زمینه‌های خاص خودش را دارد و نباید همه نشانه‌های واپس‌روی را به یک شکل تفسیر کرد. هر موقعیت تاریخی و فرهنگی می‌تواند تاثیر بسزایی در نحوه ظهور این رفتارها داشته باشد و باید هر مورد به طور جداگانه بررسی شود.
مثال‌هایی از واپس‌روی در کودکان و بزرگسالان
رفتارهای واپس‌گرایانه ممکن است در هر سنی دیده شوند. برای مثال:
یک فرد مسن که پس از تشخیص یک بیماری جسمی در بیمارستان بستری شده، ممکن است با جمع شدن در وضعیت جنینی و در آغوش گرفتن عروسکی، سعی کند با شرایط استرس‌زا کنار بیاید.
کودکی خردسال که به تازگی صاحب خواهر یا برادری شده، ممکن است برای جلب توجه والدین دوباره به رفتارهایی چون مکیدن انگشت یا شب‌ادراری روی آورد، رفتارهایی که قبلاً آن‌ها را پشت سر گذاشته بود.
خاستگاه نظری واپس‌روی در روانکاوی
مفهوم واپس‌روی نخستین‌بار توسط زیگموند فروید در قرن نوزدهم، به‌عنوان بخشی از نظریه‌ی روانکاوی مطرح شد. بعدها آنا فروید، دختر او، این مفهوم را در اثر کلاسیک خود به نام «ایگو و مکانیزم‌های دفاعی» بسط و توسعه داد.
در این دیدگاه، واپس‌روی یکی از مکانیزم‌های دفاعی ناپخته (Immature defenses) به شمار می‌رود، چراکه فرد در مواجهه با فشار روانی، به‌جای مقابله‌ی منطقی یا بالغانه، به شیوه‌های ابتدایی‌تر و پیش‌رشدی واکنش نشان می‌دهد.
ارتباط واپس‌روی با تثبیت روانی (Fixation)
در نظریه‌ی رشد روانی ـ جنسی فروید، رشد شخصیت در مراحل مختلفی مانند مرحله‌ی دهانی، مقعدی و آلتی طی می‌شود. اگر فرد در یکی از این مراحل به دلایلی مانند اضطراب یا محرومیت، دچار تثبیت شود، ممکن است بعدها در زندگی، در مواجهه با استرس، به همان مرحله بازگردد — یعنی واپس‌روی کند.
برای مثال:
-فردی که در مرحله‌ی دهانی تثبیت شده، ممکن است در دوران استرس به خوردن بیش از حد، سیگار کشیدن یا جویدن ناخن روی آورد.
-فردی که در مرحله‌ی مقعدی تثبیت شده، ممکن است در بزرگسالی به شکلی وسواس‌گونه به نظم و تمیزی حساس باشد.
اما گاهی هم افراد هیچ نشانه‌ای از تثبیت بروز نمی‌دهند تا زمانی که یک بحران یا ضربه‌ی روانی تجربه کنند. در این مواقع، واپس‌روی به‌عنوان مکانیزمی دفاعی فعال می‌شود تا از «ایگو» یا خود در برابر اضطراب محافظت کند.
چه زمانی واپس‌روی بروز می‌کند؟
شدت یا ضعف تثبیت روانی در مراحل رشد، تعیین می‌کند که فرد با چه سرعت یا شدتی دچار واپس‌روی شود:
در صورت تثبیت ضعیف، فرد تنها در مواجهه با بحران‌های شدید دچار واپس‌روی می‌شود.
در مقابل، تثبیت قوی حتی در موقعیت‌های نسبتاً کم‌استرس هم ممکن است منجر به واکنش‌های واپس‌گرایانه شود.
واپس‌روی در کودکان: علل، نشانه‌ها و راهکارهای موثر
واپس‌روی در کودکان (Regression in Children) یک پدیده طبیعی در روند رشد آن‌هاست. کودکان خردسال با سرعت مهارت‌ها و توانایی‌های جدیدی یاد می‌گیرند، اما گاهی به دلیل تغییرات محیطی یا فشارهای روانی دچار واپس‌روی در رشد می‌شوند، یعنی موقتا توانایی‌ها یا رفتارهای قبلی خود را نشان نمی‌دهند و به رفتارهای پیشین بازمی‌گردند.
دلایل شایع واپس‌روی در کودکان
واپس‌روی معمولا به دلیل مواجهه کودک با تغییرات بزرگ مانند شروع مهدکودک، پیش‌دبستانی یا ورود به محیط‌های جدید رخ می‌دهد. این تغییرات باعث می‌شود کودک از منطقه امن و راحتی خود خارج شود و به رفتارهای قبلی بازگردد تا احساس امنیت کند.
نمونه‌های رایج واپس‌روی در کودکان
کودکی که تازه یاد گرفته خودش غذا بخورد، ناگهان به کمک والدین نیاز پیدا می‌کند.
کودک نوپایی که روز اول پیش‌دبستانی گریه می‌کند و به والدینش می‌چسبد، در حالی که قبلاً چنین رفتاری نداشته است.
گروه‌های سنی بیشتر در معرض واپس‌روی :
کودکان نوپا و پیش‌دبستانی‌ها بیشترین احتمال را برای تجربه واپس‌روی دارند. این وضعیت معمولاً کوتاه‌مدت است، اما اگر بیش از چند هفته ادامه یابد، بهتر است والدین با پزشک کودک مشورت کنند.
چگونه والدین و مراقبان می‌توانند کمک کنند؟
ارائه حمایت عاطفی و آرامش‌بخشی به کودک
گوش دادن به احساسات کودک و درک نیازهای او در این دوره
تعیین حد و مرزهای مناسب و پیشنهاد راهکارهای مقابله‌ای جایگزین
یادآوری خاطرات مثبت و ایجاد حس امنیت برای کودک
اطمینان دادن به کودک که والدین همواره همراه و پشتیبان او هستند
واپس‌روی در بزرگسالان: رفتار، دلایل و روان‌شناسی
واپس‌روی فقط مختص کودکان نیست؛ بزرگسالان نیز در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا یا اضطراب‌آور ممکن است به رفتارهای گذشته خود بازگردند.
مثال‌هایی از واپس‌روی در بزرگسالان
تجربه خشم ناگهانی و غیرمعمول در ترافیک (Road Rage) که نوعی مقابله با استرس است.
دانشجویانی که برای کاهش اضطراب امتحان، به عادات قدیمی مانند صحبت کردن طولانی با دوستان بازمی‌گردند.
یافته‌های علمی درباره واپس‌روی در بزرگسالان
مطالعات نشان داده‌اند که میزان استفاده از مکانیزم واپس‌روی در بزرگسالان با افزایش سن کاهش می‌یابد، اما در سالمندی دوباره افزایش می‌یابد. این امر به دلیل دشواری‌های مقابله با تغییرات جسمی و روانی در دوران پیری است.
چگونه بر واپس‌روی غلبه کنیم؟
اگرچه واپس‌روی (Regression) اغلب یک واکنش موقتی به استرس است و معمولاً به مشکلات بزرگ‌تری منجر نمی‌شود، اما در بسیاری از موارد فرد ممکن است از رفتار واپس‌روی خود آگاه نباشد، حتی اگر از نظر ناظران بیرونی، نابالغی رفتارهایش کاملاً واضح باشد.
اغلب، وقتی به یک بزرگسال گفته می‌شود که رفتارهایش کودکانه یا نامتناسب با سن اوست، این امر به او کمک می‌کند تا رفتار خود را بشناسد و تصمیم بگیرد چگونه به شیوه‌ای سازنده‌تر به مسأله یا استرس‌زاهایی که باعث ناراحتی‌اش شده‌اند پاسخ دهد.
از سوی دیگر، واپس‌روی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات بزرگ‌تر نیز باشد. تکیه بیش از حد به واپس‌روی ممکن است نشان‌دهنده مهارت‌های ضعیف در مقابله با مشکلات باشد که نیاز به کمک یک مشاور یا روان‌درمانگر برای حل آن دارد. اگر متوجه می‌شوید که در برخورد سازنده با استرس‌های روزمره مشکل دارید و در مواجهه با مشکلات رفتار ناتوان یا نابالغانه نشان می‌دهید، این ممکن است نشانه‌ای باشد که نیاز به همکاری با یک متخصص برای بهبود مهارت‌های مقابله‌ای خود دارید.
واپس‌روی همچنین می‌تواند علامت مشکلات جسمی یا روانی جدی‌تری مانند کاتاتونیا، هذیان، اختلالات روان‌پریشی، اختلال افسردگی شدید، اختلال شخصیت مرزی، اختلالات تجزیه‌ای، دمانسیا (زوال عقل) یا اختلالات سوءمصرف مواد باشد.
اگر نگرانی وجود داشته باشد که واپس‌روی یک فرد نشانه مشکل بزرگ‌تری است، باید با پزشک یا متخصص سلامت روان مشورت کرد. آن‌ها مشکل را تشخیص داده و با بیمار یا اعضای خانواده‌اش برنامه‌ای برای مدیریت آن تدوین خواهند کرد. واپس‌روی نشانه‌ای از این مشکلات است، بنابراین هدف درمان بیماری زمینه‌ای است که به طور طبیعی باعث کاهش یا حتی رفع کامل واپس‌روی خواهد شد.
منبع :
Diehl M, Chui H, Hay EL, Lumley MA, Grühn D, Labouvie-Vief G. Change in coping and defense mechanisms across adulthood: Longitudinal findings in a European American sample. Dev Psychol. 2014
Freud, A. The Ego and the Mechanisms of Defense. New York, NY: Routledge; 1936/2018
Segal DL, Coolidge FL, Mizuno H. Defense mechanism differences between younger and older adults: A cross-sectional investigation. Aging Ment Health
Volkan, Vamik. (2004). Blind Trust: Large Groups and Their Leaders in Times of Crisis and Terror. Charlottesville, VA: Pitchstone.
شما میتوانید اصل این مقاله رو از طریق لینک زیر ببینید:
https://www.verywellmind.com/what-is-regression-in-psychology-5198737
دیدگاهتان را بنویسید